Renaissance tuinen

Renaissance tuinen

Een Renaissancetuin anno nu. Hoe ziet die er uit? Rond de 15e eeuw werden de van oorsprong Italiaanse Renaissancetuinen populair. Veel elementen van deze Renaissancetuinen lenen zich ook vandaag de dag voor uw tuin. Zoals de opdeling in een patroon van vierkanten. In het centrum van deze symmetrisch aangelegde vierkante perken trekt een beeld, fontein of ander sierstuk de aandacht. Voor elk deel van de tuin kiest u een functie: moestuin, siertuin, boomgaard. Natuurlijk kunnen we in uw persoonlijke Renaissancetuin ook ruimte creëren voor ontspanning. Een of meerder vierkanten richten we dan in met zitjes of speeltoestellen. Strak geknipte haagjes omzomen de verschillende perken. Ook pergola’s en loofgangen passen in de renaissancetuinen. Vooral als u van symmetrie en strakke lijnen houdt, is deze tuinstijl geknipt voor u.

Historie van Renaissancetuinen
In Italië ontstaat in de 15e eeuw grote rijkdom in de nieuwe handelssteden zoals Venetië en Florence. Vele rijke families (De Medici’s en Borgia’s) bouwden grote en kleine paleizen, waarin men elkaar trachtte te overtroeven in schoonheid en rijkdom.
Om deze steden heen vestigden en ontwikkelden zich veel kunstenaars en geleerden, die allemaal een sfeer van vernieuwing opriepen. Er was weinig samenhang tussen gebouwen, woningen en verdiepingen onderling. De tuinen om de woningen heen werden strak in vierkanten opgedeeld, zoals men in de kloostertuinen gezien had, maar hadden geen samenhang met de gebouwen.

Eén van de grotere tuinen, ontstaan omstreeks het midden van de 15e eeuw en ontworpen door Michelozzo voor de familie De Medici’s, is de tuin bij Villa Carregi (1440). Ontwerper Raphael werkte ook voor de De Medici’s en ontwierp Villa Madama (1517), die gebouwd werd voor kardinaal Giulio De Medici. Deze werd later bekend als paus Clemens VII.

Een andere bekende tuin is die van villa ‘d Este, in Tivoli bij Rome. De villa en tuin werd in 1550 aangelegd en ontworpen door Pirro Ligoro, een van de grootste meesters van zijn tijd. De eigenaar was Ippolito d’Este, kardinaal van Ferrara. De tuin is gelegen tegen een hoge heuvel en wordt bekroond door het zeer voorname paleis. Een wijd terras geeft uitzicht over de schitterende omgeving. Dalen we de statige trappen af, dan komen we aan “de galerij van de honderd fonteinen” met langs de muur een lange rij wapenschilden van de familie d’Este. Aan het einde bevindt zich het “theatre d’Eau. In Italië zijn veel belangrijke tuinen gemaakt tussen 1450 en 1600. Langzamerhand verspreide de Italiaanse renaissance in de tuinkunst zich over geheel Europa. In Frankrijk het eerst en het meest. Verschillende belangrijke Franse tuinen werden door Italiaanse meesters ontworpen en aangelegd, waarbij typische Italiaanse invloeden kunnen worden herkend. Eén van de oudste tuinen in Frankrijk is die van Blois aan de Loire, een oud koningsslot. Lodewijk XII liet het op de oude fundamenten verbouwen. Er ontstonden in 1500 drie onderling van elkaar gescheiden tuinen op drie niveaus. De laagst gelegen tuin was de oude middeleeuwse tuin. Van het slot voerde een galerij naar het middelste terras (de parterre) wat het belangrijkste deel van de tuin was, de zogenaamde Koninginnetuin. De bovenste parterre was de “Tuin van de Koning”, wat oorspronkelijk een boomgaard was. Deze tuin was omgeven door kunstig latwerk. Onder Hendrik II kwam de tuin tot grote bloei, hierna trad snel verval in. Een kleine opleving volgde onder Hendrik IV, die vele tuinfeesten organiseerde. Helaas is in de tuin niets meer over van de vroegere pracht.

Een tuin die ruim honderd jaar later werd aangelegd, is de tuin van de “Tuillerieën”. Deze tuin heeft de laatste eeuw veel veranderingen ondergaan. Nog steeds zien we een groot aantal vierkanten, maar in het hart van de tuin treffen we nu een hoofdas aan, een laan, die een eindpunt vindt in een halfronde afsluiting. Deze dient als echo. In de bosquets (de vierkanten) treffen we nu vermakelijkheden aan, zoals een doolhof, een theater, open en overdekte ruimten voor balspelen, boogschieten en dergelijke.

Een in zeer goede staat verkerende renaissance tuin is de tuin behorende bij het kasteel “Villandry”, in de buurt van Tours. Deze tuinen dateren uit de 16e eeuw. Er zijn twee belangrijke delen, de “Jardin d’Ornement” en de “Jardin Potager”. De “Jardin d’Ornement” beeldt vier soorten liefde uit, uitgebeeld in Buxusfiguren, zoals de liefhebbende liefde: harten en vlammen, de tragische liefde: dolken en zwaarden, de grillige liefde: vlinders en liefdesbrieven en de dwaze liefde: draaiende harten. In de “Jardin Potager” worden bijzondere soorten moesplanten gekweekt, dit vanwege hun bijzondere vorm of kleur. Een tuin die van het reeds bekende renaissance patroon gaat afwijken is de tuin bij het Luxembourg. Hierin is een duidelijke hoofdas aanwezig.
In Engeland kwam de ontwikkeling van de tuin later, omdat er vele oorlogen heersten. In 1520 ontstond Hampton Court, geheel volgens Italiaans voorbeeld aangelegd voor kardinaal Wolsey. Hendrik VIII heeft het paleis en de landerijen in beslag genomen. In deze tijd ontstonden ook de Botanische tuinen van Oxford en Wimbleton. In Duitsland en Oostenrijk werden net zoals in Frankrijk, de eerste renaissance tuinen door Italianen ontworpen, bekend is ondermeer het Park Hellbrunn bij Salzburg.

In Nederland speelde in de renaissance tuin de Nederlander Jan (of Hans) Vredeman de Vries (1527-1604) een belangrijke rol. De man was architect en prentkunstenaar. Leerde in Kampen en Mechelen, werkte eerst in Antwerpen en later keerde hij terug naar Holland. Was voornamelijk een theoreticus, sterk beïnvloed door de Italianen. Zijn stijl richtte zich op het volmaakte perspectief en vooral aan de details werd veel aandacht besteed. Door zijn invloed ontstond in Nederland een geheel eigen stijl, die we de Nederlandse renaissance kunnen noemen. De invloeden hiervan zijn tot ver in Duitsland doorgedrongen. Enkele belangrijke tuinen uit de Nederlandse renaissance zijn: Honselaarsdijk (Jacob van Campen), Het Huis te Rijswijk, het Huis ten Bosch en de tuinen van Sorghvliet van Jacob Cats.

Algemene kenmerken van de renaissancetuin (circa 1475 – 1600) zijn:
• De tuin is opgebouwd uit een stramien van vierkanten
• Geen verband met een aanwezig gebouw
• Alle assen zijn gelijkwaardig
• De vierkanten zijn omsloten en alzijdig symmetrisch
• Versieringselementen bevinden zich in de vierkanten
• Beelden, fonteinen bevinden zich in het midden van het vierkant
• De schaal van de tuinen is klein